O'zbekiston Respublikasi qonunchiligi davlat hokimiyati va boshqaruvi idoralari faoliyatining ochiqligini kafolatlaydi. Har bir fuqaro yoki huquqiy shaxs muayyan axborot olish uchun istalgan davlat idorasiga murojaat qilish huquqiga ega.
Davlat hokimiyati va boshqaruvi idoralari faoliyati to'g'risida axborot olish uchun so'rovnoma (keyingi o'rinlarda so'rovnoma deb ataladi) — davlat hokimiyati va boshqaruvi idoralari va (yoki) ularning mansabdor shaxslariga mazkur idoralar faoliyati to'g'risida axborot berish to'g'risida yuboriladigan axborotdan foydalanuvchining og' zaki yoki yozma shakldagi (shu jumladan elektron hujjat shaklidagi) talabi. (O'zbekiston Respublikasi “Davlat hokimiyati va boshqaruvi idoralari faoliyatining ochiqligi to'g'risida"gi qonunining 18-moddasi”)
Axborot olishga so'rovinoma fuqarolar va huquqiy shaxslarning murojaatlaridan tubdan farq qiladi. Murojaatlar to'g'risidagi qonunchilik fuqarolar va huquqiy shaxslarning huquq va manfaatlarini himoya qilishga yo'naltirilgan arizalar, shikoyatlar yoki takliflar berilgan taqdirda ham tatbiq etiladi. Fuqarolarning murojaatlarini ko'rib chiqish muddati 30 kunni tashkil etadi.
Murojaatdan farqli o'laroq, axborot olishga so'rovnoma davlat idorasining faoliyati, davlat dasturlarining bajarilishi to'g'risida aniq axborot olish uchun taqdim etiladi.
O'z mazmuniga ko'ra, murojaat ariza, shikoyat yoki taklifda bayon etilgan muayyan harakatlarni amalga oshirishga qaratilgan so'rovnoma esa, axborotni taqdim etishga iltimosdir. Axborot olish huquqi fuqarolarning davlat faoliyati to'g'risidagi axborot va ma'lumotlarga uning vakolatli idoralari tomonidan taqdim etilgan konstitutsiyaviy huquqini amalga oshiradi.
Murojaatdan farqli o'laroq, axborot olishga so'rovnoma davlat idorasining faoliyati, davlat dasturlarining bajarilishi to'g'risida aniq axborot olish uchun taqdim etiladi.
O'z mazmuniga ko'ra, murojaat ariza, shikoyat yoki taklifda bayon etilgan muayyan harakatlarni amalga oshirishga qaratilgan so'rovnoma esa, axborotni taqdim etishga iltimosdir. Axborot olish huquqi fuqarolarning davlat faoliyati to'g'risidagi axborot va ma'lumotlarga uning vakolatli idoralari tomonidan taqdim etilgan konstitutsiyaviy huquqini amalga oshiradi.
Davlat hokimiyati va boshqaruvi idoralari faoliyati to'g'risidagi axborotga quyidagilar kiradi:
davlat hokimiyati va boshqaruvi idoralari, ularning tuzilmaviy va hududiy bo'linmalarining huquqiy maqomini o'rnatuvchi meyoriy-huquqiy hujjatlar;
davlat hokimiyati va boshqaruvi idoralari tomonidan qabul qilingan meyoriy-huquqiy hujjatlar, meyoriy va boshqa hujjatlar, shuningdek, ularni ijro etish jarayoni to'g'risidagi ma'lumotlar;
davlat hokimiyati va boshqaruvi idoralari tomonidan qabul qilingan meyoriy-huquqiy hujjatlar, meyoriy-huquqiy hujjatlar va boshqa hujjatlar o 'z kuchini yo' qotgan deb topilganligi, shuningdek, o 'z kuchini yo' qotgan deb topilganligi to ' g 'risidagi ma' lumotlar;
davlat hokimiyati va boshqaruvi idoralari tomonidan ishlab chiqilayotgan meyoriy-huquqiy hujjatlar, meyoriy-huquqiy hujjatlar va boshqa hujjatlar loyihalari to'g'risidagi ma'lumotlar;
davlat hokimiyati va boshqaruvi idoralari tomonidan davlat va boshqa idoralar dasturlarini amalga oshirish to'g'risidagi ma'lumotlar;
budjet mablag'laridan foydalanish, budjet tashkilotlarining budjetdan tashqari jamg'armalari mablag'laridan foydalanish, o'tkazilgan tanlovlar (tenderlar) va sotib olingan tovarlarni yetkazib berish, budjet va budjetdan tashqari mablag'lar hisobidan vazirliklar va idoralarning belgilangan maqsadli ko'rsatkichlariga erishish, shuningdek, vazirliklar, idoralar, davlat maqsadli jamg'armalari va byudjet mablag'larining boshqa boshqaruvchilari oz rasmiy saytlarida joylashtiradigan xarajatlar iqtisodiy tasnifi moddalari kesimida mablag'lardan foydalanish to'g'risidagi tegishli axborot;
davlat hokimiyati va boshqaruvi idoralari tomonidan o'tkaziladigan ommaviy tadbirlar (majlislar, yig'ilishlar, uchrashuvlar, matbuot anjumanlari, brifinglar, seminarlar, "davra suhbatlari" va boshqalar) to'g'risidagi ma'lumotlar;
davlat hokimiyati va boshqaruvi idoralarining boshqa davlat hokimiyati va boshqaruvi idoralari, jismoniy va huquqiy shaxslar, shuningdek, xorijiy va xalqaro tashkilotlar bilan o'zaro hamkorligi to'g'risidagi ma'lumotlar;
O'zbekiston Respublikasining davlat hokimiyati va boshqaruvi idoralari ishtirok etadigan xalqaro shartnomalari to'g'risidagi ma'lumotlar;
davlat hokimiyati va boshqaruvi idoralari faoliyati sohasiga oid tarmoq (hudud)ning holatini va uning taraqqiyot dinamikasini tavsiflovchi asosiy ko'rsatkichlar, shu jumladan, ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot to'g'risidagi ma'lumotlar;
davlat hokimiyati va boshqaruvi idoralari tomonidan o'tkaziladigan (tashkil etiladigan) ochiq tanlovlar (tenderlar) va auksionlar to'g'risidagi ma'lumotlar;
bo'sh ish o'rinlari, ishga qabul qilish shartlari va bo'sh ish o'rinlarini almashtirish uchun nomzodlarga qo'yiladigan talablar to'g'risidagi ma'lumotlar;
davlat hokimiyati va boshqaruvi idoralari tomonidan tashkil etilgan muvofiqlashtiruvchi va maslahat idoralari to'g'risidagi ma'lumotlar;
davlat hokimiyati va boshqaruvi idoralarining ochiq kollegial majlislarini o 'tkazish rejalari, shu jumladan, majlislar kun tartibi loyihalari, o'tkazilish sanasi, joyi va vaqti, ishtirok etish tartibi. (O'zbekiston Respublikasi "Davlat hokimiyati va boshqaruvi idoralari faoliyatining ochiqligi to'g'risida"gi qonunining 5-moddasi)
Axborot foydalanuvchilari davlat hokimiyati va boshqaruvi idoralari faoliyati to'g'risida ishonchli axborot olish va tarqatish huquqiga ega.
Fuqarolar va huquqiy shaxslar to'g'ridan-to'g'ri yoki o'z vakillari orqali davlat hokimiyati va boshqaruvi idoralari faoliyati to'g'risida axborot olish to'g'risida so'rovnomani yuborish huquqiga ega.
Axborot olish to'g'risidagi so'rovnomaga javob 15 kun mobaynida, OAVdan tahririy so'rovnoma esa, 7 kun mobaynida ko'rib chiqilishi kerak. Faqat cheklangan hollarda axborot berishdan bosh tortish mumkin. Rad etilgan taqdirda, foydalanuvchiga axborot uchun asosli javob yuboriladi.
Fuqarolar va huquqiy shaxslar to'g'ridan-to'g'ri yoki o'z vakillari orqali davlat hokimiyati va boshqaruvi idoralari faoliyati to'g'risida axborot olish to'g'risida so'rovnomani yuborish huquqiga ega.
Axborot olish to'g'risidagi so'rovnomaga javob 15 kun mobaynida, OAVdan tahririy so'rovnoma esa, 7 kun mobaynida ko'rib chiqilishi kerak. Faqat cheklangan hollarda axborot berishdan bosh tortish mumkin. Rad etilgan taqdirda, foydalanuvchiga axborot uchun asosli javob yuboriladi.
Axborot foydalanuvchilari davlat hokimiyati va boshqaruvi idoralari faoliyati to'g'risida ishonchli axborot olish va tarqatish huquqiga ega.
Fuqarolar va huquqiy shaxslar to'g'ridan-to'g'ri yoki o'z vakillari orqali davlat hokimiyati va boshqaruvi idoralari faoliyati to'g'risida axborot olish to'g'risida so'rovnomani yuborish huquqiga ega.
Axborot olish to'g'risidagi so'rovnomaga javob 15 kun mobaynida, OAVdan tahririy so'rovnoma esa, 7 kun mobaynida ko'rib chiqilishi kerak. Faqat cheklangan hollarda axborot berishdan bosh tortish mumkin. Rad etilgan taqdirda, foydalanuvchiga axborot uchun asosli javob yuboriladi.
Agar ko'rsatib o'tilgan axborot qonunda belgilangan tartibda davlat sirlarini yoki qonun bilan qo'riqlanadigan boshqa sirni tashkil etuvchi ma'lumotlarga kiritilgan bo'lsa, davlat hokimiyati va boshqaruvi idoralari faoliyati to'g'risidagi axborotdan foydalanish cheklanadi. (O'zbekiston Respublikasi "Davlat hokimiyati va boshqaruvi idoralari faoliyatining ochiqligi to'g'risida"gi qonunning moddasi)
Axborot olish uchun so'rovnomani yuborish uchun quyidagilar zarur
1-qadam. So'ralgan axborotga ega bo'lishi mumkin bo'lgan idorani aniqlash.
Davlat idorasining vakolat doirasini rasmiy veb-saytda yoki uning vazifalari va funksiyalarini tartibga soluvchi Nizomda topish mumkin. Agar so'rovnoma boshqa idoraga noto'gri yuborilgan bo'lsa, u holda so'rovnoma so'ralgan axborotni taqdim etish huquqiga ega bo'lgan idoraga yuborilishi kerak.
2-qadam. Axborot olish uchun so'rovnomani to'g'ri tuzish
So'rovnoma "axborot olish uchun so'rovnoma" deb nomlanishi va muayan savoldan yoki daliliy ma'lumotlarni taqdim etishga talablarni o'z ichiga olishi kerak. Jismoniy shaxsning so'rovnomasida familiyasi, ismi, otasining ismi, yashash joyi to'g'risidagi ma'lumotlar va so'rovnomaning mohiyati ko'rsatilishi lozim. Huquqiy shaxsning so'rovnomasida huquqiy shaxsning to'liq firma nomi, uning joylashgan joyi (pochta manzili) to'g'risidagi ma'lumotlar ko'rsatilishi, so'rovning mohiyati bayon etilishi lozim. Foydalanuvchini aniqlashga imkon beruvchi axborotni taqdim etmaydigan so'rovnomalar mavhum hisoblanadi va ko'rib chiqilmaydi. Axborot olish uchun so'rovnomada asosiy jihat - bayonotning va so'rovning aniqligi. Hujjatlarni talab qilishda hujjatning nomi va tafsilotlarini ko'rsatish lozim. So'rovnomalar davlat tili va boshqa tillarda yozilishi mumkin.
3-qadam. Axborot olish uchun so'rovnomaning nusxasini chiqaring va mazkur nusxani so'rovnoma berilgan sanasi bilan saqlang.
4-qadam. So'rovnomani davlat idorasiga yuboring
Axborot foydalanuvchisi so'rovnomani davlat idoralariga og'zaki yoki yozma shaklda yoki elektron hujjat shaklida yuborishi mumkin. Bunday holda elektron hujjatlar ko'rinishidagi so'rovnomalar davlat idoralarining rasmiy veb-saytlari, rasmiy elektron pochta manzillari yoki O'zbekiston Respublikasining yagona interfaol davlat xizmatlari portali orqali yuboriladi.
Axborotni devonxonaga "qo'ldan qo'lga" yoki etkazib berilganligi to'g'risida xabarnomali buyurtma xat bilan yuborishning qulay usulini tanlash kerak. Pochtada olingan kvitansiyalarni saqlab qo'ying. Axborot olish haqidagi so'rovnoma mavjud elektron tizimlar va platformalar orqali ham yuborilishi mumkin.
So'rovnomaga javobni yuborish uchun manzilni ko'rsatish muhim. So'rovnomada ariza beruvchining elektron pochta manzili ko'rsatilishi mumkin. Yozma murojaatda elektron manzilning ko'rsatilishi arizachining so'rovnomaga javobni axborot tizimi orqali elektron shaklda olishga roziligi hisoblanadi.
5-qadam. Javob berish muddatlari kuzatib borilishi kerak
So'rovnomaga javob fuqarolar uchun 15 kalendar kuni va OAV tahririyatlari uchun 7 kun mobaynida yuborilishi kerak.
Davlat idorasining vakolat doirasini rasmiy veb-saytda yoki uning vazifalari va funksiyalarini tartibga soluvchi Nizomda topish mumkin. Agar so'rovnoma boshqa idoraga noto'gri yuborilgan bo'lsa, u holda so'rovnoma so'ralgan axborotni taqdim etish huquqiga ega bo'lgan idoraga yuborilishi kerak.
2-qadam. Axborot olish uchun so'rovnomani to'g'ri tuzish
So'rovnoma "axborot olish uchun so'rovnoma" deb nomlanishi va muayan savoldan yoki daliliy ma'lumotlarni taqdim etishga talablarni o'z ichiga olishi kerak. Jismoniy shaxsning so'rovnomasida familiyasi, ismi, otasining ismi, yashash joyi to'g'risidagi ma'lumotlar va so'rovnomaning mohiyati ko'rsatilishi lozim. Huquqiy shaxsning so'rovnomasida huquqiy shaxsning to'liq firma nomi, uning joylashgan joyi (pochta manzili) to'g'risidagi ma'lumotlar ko'rsatilishi, so'rovning mohiyati bayon etilishi lozim. Foydalanuvchini aniqlashga imkon beruvchi axborotni taqdim etmaydigan so'rovnomalar mavhum hisoblanadi va ko'rib chiqilmaydi. Axborot olish uchun so'rovnomada asosiy jihat - bayonotning va so'rovning aniqligi. Hujjatlarni talab qilishda hujjatning nomi va tafsilotlarini ko'rsatish lozim. So'rovnomalar davlat tili va boshqa tillarda yozilishi mumkin.
3-qadam. Axborot olish uchun so'rovnomaning nusxasini chiqaring va mazkur nusxani so'rovnoma berilgan sanasi bilan saqlang.
4-qadam. So'rovnomani davlat idorasiga yuboring
Axborot foydalanuvchisi so'rovnomani davlat idoralariga og'zaki yoki yozma shaklda yoki elektron hujjat shaklida yuborishi mumkin. Bunday holda elektron hujjatlar ko'rinishidagi so'rovnomalar davlat idoralarining rasmiy veb-saytlari, rasmiy elektron pochta manzillari yoki O'zbekiston Respublikasining yagona interfaol davlat xizmatlari portali orqali yuboriladi.
Axborotni devonxonaga "qo'ldan qo'lga" yoki etkazib berilganligi to'g'risida xabarnomali buyurtma xat bilan yuborishning qulay usulini tanlash kerak. Pochtada olingan kvitansiyalarni saqlab qo'ying. Axborot olish haqidagi so'rovnoma mavjud elektron tizimlar va platformalar orqali ham yuborilishi mumkin.
So'rovnomaga javobni yuborish uchun manzilni ko'rsatish muhim. So'rovnomada ariza beruvchining elektron pochta manzili ko'rsatilishi mumkin. Yozma murojaatda elektron manzilning ko'rsatilishi arizachining so'rovnomaga javobni axborot tizimi orqali elektron shaklda olishga roziligi hisoblanadi.
5-qadam. Javob berish muddatlari kuzatib borilishi kerak
So'rovnomaga javob fuqarolar uchun 15 kalendar kuni va OAV tahririyatlari uchun 7 kun mobaynida yuborilishi kerak.
Agar davlat hokimiyati va boshqaruvi idoralari olingan so'rovnoma bo'yicha boshqa davlat hokimiyati va boshqaruvi idoralarining vakolatlari to'g'risida ma'lumotga ega bo'lmasalar, so'rovnoma ro'yxatdan o'tgan kundan boshlab, uch ish kuni mobaynida ma'lumot foydalanuvchisiga tegishli javob yuboriladi.
Agar foydalanuvchi tomonidan so'ralgan axborot davlat sirini yoki qonun bilan himoyalangan boshqa sirni tashkil etuvchi axborotlar ro'yxatiga kiritilgan bo'lsa, qonunda belgilangan tartibda so'rovnomada ko'rsatilgan axborotni taqdim etish rad etiladi va sababi tushuntirilgan holda javob axborot foydalanuvchisiga yuboriladi.
Muddat tugagandan so'ng axborot so'rovnomasiga javob olinmasa, bu qonunchilikni buzish hisoblanadi. Axborot berishni noqonuniy rad etish yuzasidan fuqarolar va huquqiy shaxslar prokuratura idoralariga yoki ma'muriy sudga shikoyat qilinishlari mumkin.
Agar foydalanuvchi tomonidan so'ralgan axborot davlat sirini yoki qonun bilan himoyalangan boshqa sirni tashkil etuvchi axborotlar ro'yxatiga kiritilgan bo'lsa, qonunda belgilangan tartibda so'rovnomada ko'rsatilgan axborotni taqdim etish rad etiladi va sababi tushuntirilgan holda javob axborot foydalanuvchisiga yuboriladi.
Muddat tugagandan so'ng axborot so'rovnomasiga javob olinmasa, bu qonunchilikni buzish hisoblanadi. Axborot berishni noqonuniy rad etish yuzasidan fuqarolar va huquqiy shaxslar prokuratura idoralariga yoki ma'muriy sudga shikoyat qilinishlari mumkin.
Muallif:
Madina Tursunova mediahuquqshunos
Madina Tursunova mediahuquqshunos