Ko‘pincha ijtimoiy tarmoqlarda faol bo‘lgan, odatda bloger deb ataladigan shaxslar ijtimoiy hayot qoidalarini e’tiborsiz qoldiradilar. Bunday e’tiborsizlik muayyan shaxslar yoki umuman jamiyat huquqlarining buzilishiga olib kelishi yoki olib kelishi mumkin.
Biz ilgari ijtimoiy tarmoqlarda bir erkakning videosi 24 soat ichida 100 mingta layk to‘plasa, otasini kaltaklashini ta’kidlagan videosi tarqalgani haqida yozgan edik. Keng jamoatchilik e’tirozidan so‘ng, video muallif tomonidan o‘chirildi, ammo uning nusxalari Internetda turli manbalarda, asosan, yangiliklarda saqlanib qoldi.
Bizga rolik yaratuvchisining faqat bitta motivi aniq ma’lum - ijtimoiy tarmoqdagi akkauntiga obunachilarni jalb qilish.
Videorolik nashr etilganidan 2 kun o‘tib, tarmoqda rolik muallifiga O‘zbekiston Respublikasi Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksining 183-moddasi "Mayda bezorilik" bo‘yicha 15 sutka ma’muriy qamoq jazosi qo‘llanilgani haqida xabar xabar tarqaldi.
Shu munosabat bilan O‘zbekiston Respublikasida alohida "bloger" tushunchasi, uning huquq va majburiyatlari belgilab qo‘yilganligini eslatib o‘tmoqchimiz.
O‘z veb-saytida va (yoki) veb-saytning Internet jahon axborot tarmog‘idagi sahifasida hamma foydalanishi mumkin bo‘lgan ijtimoiy-siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy va boshqa turdagi axborotni, shu jumladan axborotdan foydalanuvchilar tomonidan uni muhokama qilish maqsadida joylashtirgan jismoniy shaxs blogerdir. Mazkur tushuncha O‘zbekiston Respublikasining "Axborotlashtirish to‘g‘risida"gi Qonunida nazarda tutilgan.
Shunday qilib, bloger tushunchasiga o‘z veb-saytiga ega bo‘lgan yoki har qanday ijtimoiy tarmoqda akkauntga (shu jumladan, maqolalarni sharhlash imkoniyatiga) ega bo‘lgan har qanday jismoniy shaxs har qanday mavzuda ma’lumot joylashtirgan bo‘lishi mumkin.
Ushbu Qonunning alohida 121-moddasi blogerning majburiyatlarini belgilaydi, xususan blogerning quyidagi maqsadlarda o‘zining veb-saytidan va (yoki) veb-sayt sahifasidan yoki Internet jahon axborot tarmog‘idagi boshqa axborot resurslaridan foydalanishiga yo‘l qo‘ymaslikka majbur:
- mavjud konstitutsiyaviy tuzumni, O‘zbekiston Respublikasining hududiy yaxlitligini zo‘rlik bilan o‘zgartirishga da’vat etish;
- ommaviy tartibsizliklarga, fuqarolarga nisbatan zo‘ravonlikka, shuningdek, belgilangan tartibni buzgan holda o‘tkaziladigan yig‘ilishlar, mitinglar, ko‘cha yurishlari va namoyishlarda ishtirok etishga chaqirish hamda shunday g‘ayriqonuniy harakatlarni muvofiqlashtirish;
- jamoat tartibiga yoki xavfsizligiga tahdid soluvchi yolg‘on axborotni ongli raviashda tarqatish;
- urush, zo‘ravonlik va terrorizm, shuningdek, diniy ekstremizm, separatizm va aqidaparastlik g‘oyalarini targ‘ib qilish;
- davlat sirlarini yoki qonun bilan qo‘riqlanadigan boshqa sirni tashkil etuvchi ma’lumotlarni oshkor qilish;
- milliy, irqiy, etnik yoki diniy adovatni qo‘zg‘atuvchi, shuningdek fuqarolarning sha’ni va qadr-qimmatiga yoki ishchanlik obro‘siga putur yetkazuvchi, ularning shaxsiy hayotiga aralashuvga yo‘l qo‘yuvchi axborotni tarqatish;
- jamiyatga, davlatga, davlat ramzlariga behurmatlikni namoyish etuvchi, shu jumladan, odobsiz shaklda ifodalangan axborotni tarqatish;
- giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalar va prekursorlarni targ‘ib qilish;
- pornografiyani, zo‘ravonlik va shafqatsizlikni targ‘ib qilish, shuningdek, o‘z joniga qasd qilishga undash;
- boshqa shaxslarga tegishli bo‘lgan intellektual mulk obyektlaridan noqonuniy foydalanish;
- ·fuqarolarni, shu jumladan voyaga yetmaganlarni ularning hayoti va (yoki) sog‘lig‘iga yoxud boshqa shaxslarning hayoti va (yoki) sog‘lig‘iga tahdid soluvchi g‘ayriqonuniy harakatlarni sodir etishga undash yoki boshqacha tarzda jalb etishga qaratilgan axborotni tarqatish;
- qonunga muvofiq jinoiy va boshqa javobgarlikka sabab bo‘ladigan boshqa harakatlar sodir etish.
Veb-saytning va (yoki) veb-sayt sahifasining yoki boshqa axborot resursining egasi, shu jumladan bloger quyidagilarga, shuningdek, majbur:
hamma foydalanishi mumkin bo‘lgan axborot o‘zining veb-saytida va (yoki) veb-sayt sahifasida yoxud hamma foydalanishi mumkin bo‘lgan axborot joylashtiriladigan Internet jahon axborot tarmog‘idagi boshqa axborot resursida joylashtirilguniga qadar hamma foydalanishi mumkin bo‘lgan axborotning ishonchliligini tekshirish, shuningdek joylashtirilgan axborotning ishonchsizligi aniqlangan taqdirda uni darhol o‘chirib tashlashga;
Qonun 121-moddasining birinchi qismida ko‘rsatilgan axborot va materiallarni aniqlash maqsadida o‘zining veb-saytini va (yoki) veb-sayt sahifasini yoxud Internet jahon axborot tarmog‘idagi boshqa axborot resursini, shu jumladan hamma foydalanishi mumkin bo‘lgan axborot joylashtiriladigan tezkor xabarlar almashish tizimlarini monitoring qilishga;
Qonun 121-moddasining birinchi qismida ko‘rsatilgan axborot va materiallarni, ular aniqlangan taqdirda, zudlik bilan olib tashlash choralarini ko‘rishga.
В Veb-sayt va (yoki) veb-sayt sahifasi yoxud boshqa axborot resursi egasi, shu jumladan bloger, Qonun 121-moddasining birinchi va ikkinchi qismlarida belgilangan majburiyatlarni bajarmagan taqdirda, ushbu veb-sayt va (yoki) veb-sayt sahifasi yoxud boshqa axborot resursiga kirish maxsus vakolatli organ tomonidan O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilangan tartibda cheklanishi mumkin.
Qonun 121-moddasining birinchi va ikkinchi qismlarida belgilangan talablarni buzish qonunchilikka muvofiq javobgarlikka sabab bo‘ladi. Javobgarlik qilmishga qarab fuqarolik, ma’muriy yoki jinoiy bo‘lishi mumkin.
Qonun 121-moddasining birinchi va ikkinchi qismlarida nazarda tutilgan talablarni bajarmaganligi oqibatida veb-sayt va (yoki) veb-sayt sahifasining yoxud boshqa axborot resursining egasi, shu jumladan bloger tomonidan huquqlari va qonuniy manfaatlari buzilgan shaxslar o‘z huquqlari, sha’ni, qadr-qimmati va ishchanlik obro‘sini himoya qilish uchun, shu jumladan yetkazilgan zararni, ma’naviy ziyonni qoplash to‘g‘risidagi da’volar bilan belgilangan tartibda sudga murojaat qilishga haqli.
hamma foydalanishi mumkin bo‘lgan axborot o‘zining veb-saytida va (yoki) veb-sayt sahifasida yoxud hamma foydalanishi mumkin bo‘lgan axborot joylashtiriladigan Internet jahon axborot tarmog‘idagi boshqa axborot resursida joylashtirilguniga qadar hamma foydalanishi mumkin bo‘lgan axborotning ishonchliligini tekshirish, shuningdek joylashtirilgan axborotning ishonchsizligi aniqlangan taqdirda uni darhol o‘chirib tashlashga;
Qonun 121-moddasining birinchi qismida ko‘rsatilgan axborot va materiallarni aniqlash maqsadida o‘zining veb-saytini va (yoki) veb-sayt sahifasini yoxud Internet jahon axborot tarmog‘idagi boshqa axborot resursini, shu jumladan hamma foydalanishi mumkin bo‘lgan axborot joylashtiriladigan tezkor xabarlar almashish tizimlarini monitoring qilishga;
Qonun 121-moddasining birinchi qismida ko‘rsatilgan axborot va materiallarni, ular aniqlangan taqdirda, zudlik bilan olib tashlash choralarini ko‘rishga.
В Veb-sayt va (yoki) veb-sayt sahifasi yoxud boshqa axborot resursi egasi, shu jumladan bloger, Qonun 121-moddasining birinchi va ikkinchi qismlarida belgilangan majburiyatlarni bajarmagan taqdirda, ushbu veb-sayt va (yoki) veb-sayt sahifasi yoxud boshqa axborot resursiga kirish maxsus vakolatli organ tomonidan O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilangan tartibda cheklanishi mumkin.
Qonun 121-moddasining birinchi va ikkinchi qismlarida belgilangan talablarni buzish qonunchilikka muvofiq javobgarlikka sabab bo‘ladi. Javobgarlik qilmishga qarab fuqarolik, ma’muriy yoki jinoiy bo‘lishi mumkin.
Qonun 121-moddasining birinchi va ikkinchi qismlarida nazarda tutilgan talablarni bajarmaganligi oqibatida veb-sayt va (yoki) veb-sayt sahifasining yoxud boshqa axborot resursining egasi, shu jumladan bloger tomonidan huquqlari va qonuniy manfaatlari buzilgan shaxslar o‘z huquqlari, sha’ni, qadr-qimmati va ishchanlik obro‘sini himoya qilish uchun, shu jumladan yetkazilgan zararni, ma’naviy ziyonni qoplash to‘g‘risidagi da’volar bilan belgilangan tartibda sudga murojaat qilishga haqli.
Shu sababli blogerlar OAVga nisbatan eng ko‘p qo‘llaniladigan huquqbuzarlik va jinoyatlar - haqorat, tuhmat, yolg‘on axborotni tarqatish, jismoniy shaxslarning sha’ni va qadr-qimmatini kamsitish va boshqa noqonuniy kontent uchun javobgarlik choralaridan tashqari, ularga nisbatan boshqa jinoyatlar va huquqbuzarliklar, shu jumladan mayda bezorilik ham qo‘llanilishi mumkinligini tushunishlari kerak. Ushbu maqolada ko‘rib chiqilgan keys shundan dalolat beradi.
Muallif: Ilhom Hamidov, raqamli huquq sohasi bo‘yicha ekspert, mediahuquqshunoz.
Agar Sizda huquqlaringizni himoya qilish bilan bog‘liq savollar tug‘ilsa yoki professional yordam zarur bo‘lsa, bepul huquqiy maslahat olish uchun mediahuquqshunoslarga murojaat qiling. Legalclinic.uz ekspertlari vaziyatingizning huquqiy jihatlarini aniqlashga va tegishli yechimlarni taklif qilishga yordam berishga tayyor. Maxfiylik kafolatlanadi, savolni anonim tarzda berish mumkin. Malakali yordam olish uchun bugun bizga murojaat qiling!