Huquqiy axborotdan foydalanish fuqarolik jamiyati va huquqiy davlatning taraqqiyoti uchun katta ahamiyatga ega. Asosiy yutuqlardan biri qonunchilikning yagona bazasini yaratish va meyoriy hujjatlar loyihalarini muhokama qilish mexanizmini joriy etishdir.
Rasmiy manbalar
Huquqiy axborotning asosiy manbai O'zbekiston Respublikasi qonunchilik hujjatlari ma'lumotlari Milliy bazasi (Lex.uz) hisoblanadi, unda amaldagi qonunchilik, shu jumladan, qonunlar, Prezident farmonlari va qarorlari, hukumat hujjatlari, hokimliklar qarorlari va boshqa meyoriy-huquqiy hujjatlar taqdim etilgan.
Regulation.gov qonun loyihalarining umumxalq muhokamasi uchun portalda davlat hokimiyati markaziy va mahalliy idoralarining qonunlari, farmoyishlari, qarorlari, buyruqlari va qarorlari loyihalari e'lon qilinadi.
O'zbekiston Respublikasining "Huquqiy axborotni tarqatish to'g'risida"gi qonuni (461-sonli O'zRQ) mamlakatda huquqiy axborotni uning tamoyillarini va kafolatlarini belgilab, tarqatish tartibini boshqaradi,
Huquqiy axborot olish huquqi
Qonun ar bir fuqaroning ishonchli, o'z vaqtida va to'liq huquqiy axborot olish huquqini mustahkamlaydi. Bunga qonunlar, qonunosti hujjatlar, xalqaro shartnomalar, shuningdek, mahalliy o'zini o'zi boshqarish idoralarining hujjatlari to'g'risidagi ma'lumotlar kiradi.
Huquqiy axborotni tarqatish tamoyillari
Hujjat huquqiy axborotni taqdim etishda boshqarilishi kerak bo'lgan asosiy tamoyillarni belgilaydi:
Huquqiy axborotni tarqatish bo'yicha davlat idoralarining majburiyatlari
Davlat idoralari rasmiy veb-saytlar va boshqa rasmiy manbalar orqali huquqiy axborotga bepul kirishni ta'minlashi shart. Meyoriy-huquqiy hujjatlar matnlarining elektron versiyalari ularni qabul qilgan idoralarning rasmiy veb-saytlarida belgilangan tartibda joylashtirilishi kerak. Qonun, shuningdek, aholini qonunchilikdagi o'zgarishlar to'g'risida xabardor qilish va fuqarolarga huquqiy masalalar bo'yicha maslahat berish majburiyatini belgilaydi.
Huquqiy axborotni taqdim etish usullari
Qonunda huquqiy axborotni tarqatish turli shakllarini, masalan, OAVda rasmiy nashrlarni, davlat axborot resurslarida joylashtirishni va davlat muassasalarida bosma shaklda taqdim etishni ko'zda tutadi.
Axborot xizmatlari
Har bir davlat idorasida axborot xizmatlari tashkil etilgan bo'lib, ularning vazifalari davlat idorasi faoliyatini tartibga soluvchi huquqiy axborotni taqdim etishni o'z ichiga oladi. Jismoniy va huquqiy shaxslarning talabiga ko'ra davlat idoralari va tashkilotlari o'z faoliyati bilan bog'liq masalalar bo'yicha meyoriy-huquqiy hujjatlarni qo' llash tartibini tushuntiradilar.
Davlat idoralari va tashkilotlari tomonidan tayyorlangan meyoriy-huquqiy hujjatlarni qo'llash tartibi to'g'risidagi tushuntirishlar mazkur idoralar va tashkilotlarning tuzilmaviy va hududiy bo'linmalari uchun majburiy kuchga ega.
Huquqiy ma'rifat
Huquqiy axborotdan foydalanishning muhim jihati aholining huquqiy ma'rifatidir. Qonunchilik hujjatlarini huquqiy targ'ib qilish quyidagi usullar bilan amalga oshiriladi:
Fuqarolarning huquqlarini himoya qilish
Jismoniy va huquqiy shaxslar davlat idoralari va tashkilotlariga o'z faoliyati bilan bog'liq huquqiy axborotni taqdim etish to'g'risida so'rovnoma yuborish huquqiga ega. Huquqiy axborotni taqdim etish to'g'risidagi so'rovnoma olingan kundan boshlab o'n besh kundan ortiq bo'lmagan muddatda ko'rib chiqilishi kerak.
Huquqiy axborotni elektron shaklda taqdim etish bepul amalga oshiriladi. Huquqiy axborotni qog'ozda taqdim etish uchun tomonlarning kelishuviga binoan haq olinishi mumkin. Huquqiy axborot so'rovnomasini qondirishdan bosh tortish asosli bo'lishi kerak.
Fuqarolar, agar ular huquqiy axborotga kirish huquqini buzsa, mansabdor shaxslarning noqonuniy xatti-harakatlari yoki harakatsizligi ustidan shikoyat qilish huquqiga egalar. Qonun shuningdek huquqiy axborotni olishga to'sqinlik qilingani uchun javobgarlikni belgilaydi.
Erishilgan yutuqlarga qaramay, takomillashtirish sohalari, shu jumladan qonunchilik hujjatlari tilini soddalashtirish, boshqa tillarga rasmiy tarjimani taqdim etish, qonunchilik hujjatlarini qo'llash bo'yicha tushuntirishlarni e'lon qilish saqlanib qolmoqda.
Rasmiy manbalar
Huquqiy axborotning asosiy manbai O'zbekiston Respublikasi qonunchilik hujjatlari ma'lumotlari Milliy bazasi (Lex.uz) hisoblanadi, unda amaldagi qonunchilik, shu jumladan, qonunlar, Prezident farmonlari va qarorlari, hukumat hujjatlari, hokimliklar qarorlari va boshqa meyoriy-huquqiy hujjatlar taqdim etilgan.
Regulation.gov qonun loyihalarining umumxalq muhokamasi uchun portalda davlat hokimiyati markaziy va mahalliy idoralarining qonunlari, farmoyishlari, qarorlari, buyruqlari va qarorlari loyihalari e'lon qilinadi.
O'zbekiston Respublikasining "Huquqiy axborotni tarqatish to'g'risida"gi qonuni (461-sonli O'zRQ) mamlakatda huquqiy axborotni uning tamoyillarini va kafolatlarini belgilab, tarqatish tartibini boshqaradi,
Huquqiy axborot olish huquqi
Qonun ar bir fuqaroning ishonchli, o'z vaqtida va to'liq huquqiy axborot olish huquqini mustahkamlaydi. Bunga qonunlar, qonunosti hujjatlar, xalqaro shartnomalar, shuningdek, mahalliy o'zini o'zi boshqarish idoralarining hujjatlari to'g'risidagi ma'lumotlar kiradi.
Huquqiy axborotni tarqatish tamoyillari
Hujjat huquqiy axborotni taqdim etishda boshqarilishi kerak bo'lgan asosiy tamoyillarni belgilaydi:
- Ochiqlik va erkin foydalanish imkoniyati;
- To'liqlik va ishonchlilikni ta'minlash;
- Axborotni to'plash va tarqatishda shaxsiy hayotga aralashuvga yo'l qo'yilmaslik;
- Axborotdan foydalanishda fuqarolarning tengligi.
Huquqiy axborotni tarqatish bo'yicha davlat idoralarining majburiyatlari
Davlat idoralari rasmiy veb-saytlar va boshqa rasmiy manbalar orqali huquqiy axborotga bepul kirishni ta'minlashi shart. Meyoriy-huquqiy hujjatlar matnlarining elektron versiyalari ularni qabul qilgan idoralarning rasmiy veb-saytlarida belgilangan tartibda joylashtirilishi kerak. Qonun, shuningdek, aholini qonunchilikdagi o'zgarishlar to'g'risida xabardor qilish va fuqarolarga huquqiy masalalar bo'yicha maslahat berish majburiyatini belgilaydi.
Huquqiy axborotni taqdim etish usullari
Qonunda huquqiy axborotni tarqatish turli shakllarini, masalan, OAVda rasmiy nashrlarni, davlat axborot resurslarida joylashtirishni va davlat muassasalarida bosma shaklda taqdim etishni ko'zda tutadi.
Axborot xizmatlari
Har bir davlat idorasida axborot xizmatlari tashkil etilgan bo'lib, ularning vazifalari davlat idorasi faoliyatini tartibga soluvchi huquqiy axborotni taqdim etishni o'z ichiga oladi. Jismoniy va huquqiy shaxslarning talabiga ko'ra davlat idoralari va tashkilotlari o'z faoliyati bilan bog'liq masalalar bo'yicha meyoriy-huquqiy hujjatlarni qo' llash tartibini tushuntiradilar.
Davlat idoralari va tashkilotlari tomonidan tayyorlangan meyoriy-huquqiy hujjatlarni qo'llash tartibi to'g'risidagi tushuntirishlar mazkur idoralar va tashkilotlarning tuzilmaviy va hududiy bo'linmalari uchun majburiy kuchga ega.
Huquqiy ma'rifat
Huquqiy axborotdan foydalanishning muhim jihati aholining huquqiy ma'rifatidir. Qonunchilik hujjatlarini huquqiy targ'ib qilish quyidagi usullar bilan amalga oshiriladi:
- konferentsiyalar, uchrashuvlar, seminarlar, davra suhbatlarini o'tkazish;
- ommaviy axborot vositalari, shu jumladan, teleko'rsatuvlarni va radioeshittirishlarni tashkil etish, bosma va elektron ommaviy axborot vositalarida maqolalarni va axboriy-huquqiy materiallarni joylashtirish orqali;
- sharhlar, broshuralar, plakatlar, bukletlar va flayerlarni tarqatish;
- ijtimoiy reklama (videoroliklar, infografika va boshqalar) va qonunchilik hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa targ'ibot turlari orqali.
Fuqarolarning huquqlarini himoya qilish
Jismoniy va huquqiy shaxslar davlat idoralari va tashkilotlariga o'z faoliyati bilan bog'liq huquqiy axborotni taqdim etish to'g'risida so'rovnoma yuborish huquqiga ega. Huquqiy axborotni taqdim etish to'g'risidagi so'rovnoma olingan kundan boshlab o'n besh kundan ortiq bo'lmagan muddatda ko'rib chiqilishi kerak.
Huquqiy axborotni elektron shaklda taqdim etish bepul amalga oshiriladi. Huquqiy axborotni qog'ozda taqdim etish uchun tomonlarning kelishuviga binoan haq olinishi mumkin. Huquqiy axborot so'rovnomasini qondirishdan bosh tortish asosli bo'lishi kerak.
Fuqarolar, agar ular huquqiy axborotga kirish huquqini buzsa, mansabdor shaxslarning noqonuniy xatti-harakatlari yoki harakatsizligi ustidan shikoyat qilish huquqiga egalar. Qonun shuningdek huquqiy axborotni olishga to'sqinlik qilingani uchun javobgarlikni belgilaydi.
Erishilgan yutuqlarga qaramay, takomillashtirish sohalari, shu jumladan qonunchilik hujjatlari tilini soddalashtirish, boshqa tillarga rasmiy tarjimani taqdim etish, qonunchilik hujjatlarini qo'llash bo'yicha tushuntirishlarni e'lon qilish saqlanib qolmoqda.