Feyk yangiliklar – haqiqiy axborot sifatida chiqarilgan yolg'on yoki chalg'ituvchi axborot. Jurnalistlar va blogerlar feyk yangiliklar tarqalishini qanday aniqlash va oldini olish haqida xabardor bo'lishlari muhimdir. Mana bir nechta tavsiyalar:
Manbalarni tekshiring:
· Yangiliklarni chop etishdan oldin, u ishonchli va tasdiqlangan manbadan kelganligiga ishonch hosil qiling. Feyk yangiliklar tez-tez tarqatiladigan shubhali saytlar va ijtimoiy tarmoqlardan qoching.
Dalillarni tasdiqlang:
· Yangiliklarda aytib o'tilgan faktlarni tekshiring. Ishonchli manbalar va tasdiqlangan ma'lumotlardan foydalaning. Agar uning haqiqiyligiga ishonchingiz komil bo'lmasa, axborotni tarqatmang.
Sarlavhalarga ehtiyot bo'ling:
· Feyk yangiliklar ko'pincha e'tiborni jalb qilish uchun shov-shuvli sarlavhalardan foydalanadi. Sarlavha mazmunga mos kelishiga ishonch hosil qilish uchun nashr qilishdan oldin butun maqolani o'qing.
Klikbaitdan saqlaning:
· Klikbeyt sarlavhalar feyk yangiliklarning tarqalishiga olib kelishi mumkin. Faqat o'quvchilarni jalb qilish uchun emas, balki haqiqatan ham muhim bo'lgan axborotni chop eting.
Manbalarga murojaat qiling:
• Agar siz boshqa manbalardan olingan axborotdan iqtibos keltirsangiz yoki foydalansangiz, havolalarni ko'rsating. Bu o'quvchilarga ma'lumotlarning ishonchliligini tekshirishga yordam beradi.
Javobgarlikka tayyor turing:
· Agar Siz feyk yangiliklarni tarqatishda ayblansangiz, mahoratni namoyish qiling. Dalillarni taqdim eting va pozitsiyangizni tushuntiring.
· Agar yangi ochilgan dalillar Sizning xato qilganingiz haqida so'zlasa va resurslaringizda yolg'on axborot e'lon qilingan bo'lsa, uni o'chirmang, bo'lmasa auditoriyangizning ishonchini yo'qotasiz. O'quvchilardan uzr so'rash va raddiya berish yaxshiroqdir.
Manbalarni tekshiring:
· Yangiliklarni chop etishdan oldin, u ishonchli va tasdiqlangan manbadan kelganligiga ishonch hosil qiling. Feyk yangiliklar tez-tez tarqatiladigan shubhali saytlar va ijtimoiy tarmoqlardan qoching.
Dalillarni tasdiqlang:
· Yangiliklarda aytib o'tilgan faktlarni tekshiring. Ishonchli manbalar va tasdiqlangan ma'lumotlardan foydalaning. Agar uning haqiqiyligiga ishonchingiz komil bo'lmasa, axborotni tarqatmang.
Sarlavhalarga ehtiyot bo'ling:
· Feyk yangiliklar ko'pincha e'tiborni jalb qilish uchun shov-shuvli sarlavhalardan foydalanadi. Sarlavha mazmunga mos kelishiga ishonch hosil qilish uchun nashr qilishdan oldin butun maqolani o'qing.
Klikbaitdan saqlaning:
· Klikbeyt sarlavhalar feyk yangiliklarning tarqalishiga olib kelishi mumkin. Faqat o'quvchilarni jalb qilish uchun emas, balki haqiqatan ham muhim bo'lgan axborotni chop eting.
Manbalarga murojaat qiling:
• Agar siz boshqa manbalardan olingan axborotdan iqtibos keltirsangiz yoki foydalansangiz, havolalarni ko'rsating. Bu o'quvchilarga ma'lumotlarning ishonchliligini tekshirishga yordam beradi.
Javobgarlikka tayyor turing:
· Agar Siz feyk yangiliklarni tarqatishda ayblansangiz, mahoratni namoyish qiling. Dalillarni taqdim eting va pozitsiyangizni tushuntiring.
· Agar yangi ochilgan dalillar Sizning xato qilganingiz haqida so'zlasa va resurslaringizda yolg'on axborot e'lon qilingan bo'lsa, uni o'chirmang, bo'lmasa auditoriyangizning ishonchini yo'qotasiz. O'quvchilardan uzr so'rash va raddiya berish yaxshiroqdir.
Axborotni tarqatishda mas'uliyatli bo'ling, faktlarni tekshiring va auditoriyangizni aldamang.
202-2-modda. Yolg'on axborotni tarqatish
O'zbekiston Respublikasining ma'muriy javobgarlik to'g'risidagi kodeksi
Shaxsning qadr-qimmatini kamsitishga yoki obro'sizlantirishga olib keluvchi yolg'on axborotning, shu jumladan ommaviy axborot vositalarida, telekommunikatsiya tarmoqlarida yoki Internet butunjahon axboriy tarmog'ida tarqatilishi bazaviy hisoblash miqdorining 50 baravari miqdorida jarima solishga sabab bo'ladi.
Jamoat tartibiga yoki xavfsizligiga tahdid soluvchi yolg'on axborotning, shu jumladan ommaviy axborot vositalarida, telekommunikatsiya tarmoqlarida yoki Internet butunjahon axborot tarmog'ida tarqatilishi 50 dan 100 gacha bazaviy hisoblash miqdorida jarima solinishga sabab bo'ladi.
244-6-modda. Yolg'on axborotni tarqatish
O'zbekiston Respublikasi jinoyat kodeksi
Xuddi shu harakatlar uchun ma'muriy jazo qo'llanilgandan keyin sodir etilgan shaxsning qadr-qimmatini kamsitishga yoki shaxsni obro'sizlantirishga olib keluvchi yolg'on axborotning, shu jumladan ommaviy axborot vositalarida, telekommunikatsiya tarmoqlarida yoki Internet butunjahon axborot tarmog'ida tarqatilishi 150 baravargacha bazaviy hisoblash miqdorida jarima yoki 240 soatgacha majburiy jamoat ishlari yohud ikki yilgacha ahloqni tuzatish ishlari yoki ikki yilgacha ozodlikdan mahrum qilish bilan jazolanadi.
Ushbu Kodeksning 244-moddasida nazarda tutilgan jinoyat belgilari bo'lmagan taqdirda, xuddi shu harakatlar uchun ma'muriy jazo qo'llanilgandan keyin sodir etilgan yolg'on ma'lumotlarning, shu jumladan ommaviy axborot vositalarida, telekommunikatsiya tarmoqlarida, jamoat tartibi yoki xavfsizligiga tahdid soluvchi Butunjahon Internet axborot tarmog'ida tarqalishi-bazaviy hisoblash miqdorining 200 baravarigacha miqdorda jarima yoki majburiy jamoat 300 soatgacha ishlash yoki 2 yilgacha axloq tuzatish ishlari yoki 2 yilgacha ozodlikdan mahrum qilish.
Ushbu moddaning birinchi va ikkinchi qismlarida nazarda tutilgan harakatlarni quyidagi shaxslar tomonidan amalga oshirilsa:
a) takroriy yoki xavfli retsidivist;
b) katta zarar yetkazilgan taqdirda - bazaviy hisoblash miqdorining 200 dan 300 baravarigacha miqdorda jarima yoki 1 yildan 3 yilgacha ozodlikni cheklash bilan jazolanadi.
Ushbu moddaning birinchi yoki ikkinchi qismlarida nazarda tutilgan harakatlar amalga oshirilsa:
a) ommaviy tadbirlar paytida yoki favquloddagi vaziyatlarda;
b) ayniqsa katta zarar etkazish yoki boshqa jiddiy oqibatlarga olib kelishi bilan;
v) uyushgan guruh tomonidan yoki uning manfaatlari uchun - bazaviy hisoblash miqdorining 200dan 400 baravarigacha miqdorda jarima yoki 2 yildan 3 yilgacha ozodlikni cheklash bilan jazolanadi.
Oldindan ko'rishda rasm manbai
Prevyudagi tasvir manbasi