G‘ayrat Dustovning chiqishlari – so‘z erkinligi yoki mayda bezorilik?

2024-yilning 24-dekabr kuni internetda Toshkentning Bektemir tumanida joylashgan va «Morotrans» kompaniyasiga tegishli gaz quyish shoxobchasida yuz bergan holat haqida G‘ayrat Dustovning chiqish videosi paydo bo‘ldi. Videoda u bir necha kun davomida mashinasini gaz bilan to‘ldira olmaganini, navbati kelganda esa shoxobcha yopilib ketganini aytgan.

«O‘zbek xalqi, siz qo‘ylarmisiz? Odamlar shu yerda tunamoqda! Qachon xohlasangiz, mashinalarni qo‘yib yuborasiz, xohlasangiz – yopasiz. Nega bu yerda bunchalik ko‘p odamlar navbatda turishi kerak? Uyimda nogironlar, kasallar bor. Men shu Damasni haydash orqali tirikchilik qilaman. Bu yerda ikki tunni o‘tkazdim. Nega gaz quyish shoxobchalarini yopayapsizlar (dekabrda sovuq ob-havo sabab gaz quyish shoxobchalari faoliyatiga cheklovlar kiritilgan edi)? 102ni chaqiringlar! Hozir bu (kassa oynasini) sindiraman. Ikki tunni shu yerda o‘tkazdim. Bir oz vijdon va halollik bo‘lishi kerak emasmi?..

37 million odamning ichida 1 million kishi bir axloqsizning xizmatini qiladi. Bir og‘iz gapirsang, seni targ‘ibot qilishda ayblashadi, aqldan ozgan deydilar. Qanday qilib bunday bo‘lishi mumkin?

Hurmatli rahbarlar, qarang, mana shunaqa (eskirgan) oyoq kiyim kiyib yuribman. Uyda ovqat yo‘q. Har kuni shifoxona, oilamda nogiron bor. Tunda gaz quyish shoxobchasida tunayman. Bu yerda adolat qayerda? Hatto o‘lik bunday oyoq kiyimni kiymas edi. Tushunayapsizlarmi? Sizlar nima qilayapsizlar, axloqsizlar? Prezident qayerga qarayapti? Atrofidagilar qayerga qarayapti? Avtomat olib, hammamizni otib tashlanglar! Bu nima degan bema’nilik?

Quyilayotgan gaz motorlarni eritib yuboradi. Buni kim nazorat qiladi? Qaysi yuqori lavozimdagi amaldor yoki rahbar shu yerda bir soat tura oladi, tunashni aytmasa ham bo‘ladi? Tura olmaydi», – deydi G‘ayrat Dustov videoda.

O‘sha kuni kechqurun G‘ayrat Dustovning boshqa bir videosi ham tarqaldi:
«Men metan gaz quyish shoxobchalari bo‘yicha mas’ul rahbarlardan hech kimdan uzr so‘ramayman. O‘z fikrimni, e’tirozimni aytganim uchun, hatto qo‘pol gaplar chiqib ketgan bo‘lsa ham. Men hech qanday guruh, oqim yoki tashkilot a’zosi emasman. Oddiy odamman, o‘z haq-huquqlarimni talab qilyapman.

O‘ylab ko‘ryapsizlarmi? Prezident qayerga qarayapti? Bosh vazir qayerga qarayapti? Mas’ul shaxslar qayerga qarayapti? Hech narsa bilmaysizlarmi? Juda yaxshi bilasizlar. Oddiy xalq ikki-uch kun navbatda turgach, metan quyilganiga xursand bo‘ladi. Bu kulgili emasmi? Rahbarlarni tushunmayman. Ertaga siz ham ikki metr joyga borasiz. Sizga uyat emasmi? Qo‘rqmaysizmi? Ertaga Alloh oldida javob berasiz. Nega bizni shunchalik qiynayapsiz?

O‘zbekiston qoloq yoki kambag‘al davlatmi? Axir yer osti va ustida boyliklarimiz bor. Sizlar buni tartibga solib, bizni erkin yashashga qo‘yib berishingiz mumkin. Bu qanday ahvol?

Mening e’tirozim – bu targ‘ibot emas. Men xalqni qo‘zg‘olonga chaqirmayapman. Yangi O‘zbekiston qayerda? Ishlashi kerak bo‘lgan qonunlar qayerda? Haqiqatni aytganim uchun MXX meni chaqiryapti. Mayli, boraman. Kerak bo‘lsa, undan ham yuqori tashkilotlarga boraman. Sizlar nima qilmoqchisizlar?.. Bu qo‘rqitish deb o‘ylamang. Men haq gapni aytayapman, qalbimdagini… Men tirikchilikni mana shu orqali qilaman. Agar gaz quyish shoxobchalarida gaz bo‘lmasa, benzin shoxobchalarida benzin bo‘lmasa – men nima qilay?

Men o‘zimning tinchligim, bolalarim va o‘sha bir necha kunlik hayotimni munosib o‘tkazish uchun kurashishim kerak. O‘z fikrimni bildiryapman. Demokratik davlatda, so‘z erkinligi, fuqarolar erkinligi va qonun ustuvorligi bo‘lgan joyda gapirishga haqqim yo‘qmi? Nega haqiqatni gapirsam, prokuraturaga chaqirishadi?» – deydi u.

Keyinchalik yana bir murojaati tarqaldi:
«Do‘stlar, qonun himoyachilari, tartib posbonlari… Kecha hayotiy muammolar bosimi ostida ko‘p gaplarni aytdim. Men hech kimning oldida tiz cho‘kib uzr so‘ramayman. Fikrimni ochiq bildirdim. Allohga shukur, sog‘-salomatman. Hech kim menga bosim o‘tkazmadi yoki yomon holga solmadi.

Men erkin va mustaqil mamlakatda yashayman. Bu yerda fuqarolar erkinligi, qonun ustuvorligi va so‘z erkinligi bor. Shu so‘z erkinligidan foydalanib, o‘z fikrimni aytdim…»

Sud qarori
2024-yil 26-dekabr kuni Bektemir tumani ma’muriy sudida G‘ayrat Dustov Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksning 183-moddasi (mayda bezorilik) bo‘yicha aybdor deb topildi va 15 sutka ma’muriy qamoq jazosi tayinlandi. Sud, shuningdek, izolyatorda saqlash xarajatlarini qoplash uchun undan 843 750 so‘m undirilishini belgiladi.

Sud hujjatiga ko‘ra, G‘ayrat Dustov navbatda turib, shoxobchaning yopilishi tufayli xafalangan va gaz quyish shoxobchasi xodimlarini haqorat qilib, ularga baqirgan.

Sudda u qilgan ishidan afsusda ekanini bildirdi, bunday holat boshqa takrorlanmasligiga va’da berdi hamda jazoni yengillashtirishni so‘radi.

G‘ayrat Dustovning chiqishlaridan so‘ng, ijtimoiy faollar haydovchi haqida ehtiyot choralar ko‘rilishidan xavotir bildirishni boshladilar. Uning hibsga olinishi ortidan haydovchini qo‘llab-quvvatlash maqsadida ijtimoiy tarmoqlarda axborot kampaniyasi boshlandi va himoya uchun mablag‘ yig‘ish jarayoni yo‘lga qo‘yildi.

2025-yilning 3-yanvar kuni Toshkent shahar sudida apellyatsiya instansiyasi raisi Farrux Ergashev boshchiligida bo‘lib o‘tgan sud majlisida G‘ayrat Dustov ozodlikka chiqarildi.

Majlis soat 15:00 ga belgilangan bo‘lsa-da, deyarli 17:00 da boshlandi. Jurnalistlar va faollar sud zaliga darhol kiritilmadi. O‘zbekiston Oliy sudi matbuot kotibi Aziz Abidov sud ishni ko‘rib chiqishni boshlaganini, ammo advokatlarning so‘rovi bilan tanaffus e’lon qilinganini va G‘ayrat Dustovni sud majlisida ishtirok etishini ta’minlashga qaror qilinganini bildirdi.

Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksning 294-moddasi
Mazkur modda fuqarolarga ma’muriy javobgarlikka tortilayotganda o‘z huquqlarini bilish, ish materiallari bilan tanishish, izohlar berish, dalillarni taqdim etish, so‘rovlar kiritish, himoya advokati xizmatidan foydalanish huquqlarini beradi. Shuningdek, fuqarolar o‘z ona tilida gapirish va tarjimon xizmatidan foydalanish huquqiga ega.

G‘ayrat Dustov sudda o‘zining 25-dekabr kuni Bektemir tumani ichki ishlar boshqarmasiga olib kelingani, keyin esa sudga yuborilib, 15 sutkalik qamoq jazosi tayinlangani haqida gapirdi. Shuningdek, u bir kun «Panelny» deb nomlanuvchi tergov izolyatorida, keyin esa Toshkent shahar ichki ishlar boshqarmasida saqlanganini aytdi.

U hech qanday qiynoqlarga duch kelmaganini ta’kidladi, biroq uni podvalga tushirishgan va boshiga xalta kiygizishganini ma’lum qildi.

Shoxobcha boshqaruvchisi Niyoz Hasanovning da’volariga qarshi chiqib, u boshqaruvchini haqorat qilmaganini va u bilan mojaro qilmaganini bildirdi.

Oxirgi so‘zida G‘ayrat Dustov O‘zbekistonda qonunlar yaxshi yozilganini, lekin ularni adolatli qo‘llash kerakligini ta’kidladi. Shuningdek, u bu voqea bunga arzimasligini, qilgan ishidan afsusdaligini bildirdi va kechirim so‘rab, jazoni yengillashtirishni so‘radi.

Sud maslahatchi xonasida bo‘lganidan keyin sudning birinchi instansiyasi qaroriga o‘zgartirish kiritildi. Qamoq muddati 15 sutkadan 8 sutkaga qisqartirildi va G‘ayrat Dustov ozod qilindi. Shu tariqa, uning apellyatsiya shikoyati qisman qondirildi, chunki u ma’muriy javobgarlik uchun jazoni bekor qilishni so‘ragan edi.

Bu voqea ijtimoiy tarmoqlarda jiddiy rezonans keltirib chiqardi va mamlakatda so‘z erkinligi masalasi bo‘yicha muhokamalarni kuchaytirdi