Legalclinic huquqshunoslariga badiiy, ilmiy-ma’rifiy va ta’lim maqsadlarida yalang‘och va yarim yalang‘och odamlar fotosuratlarini nashr etishni qonunning qaysi me’yorlari tartibga soladi, degan savol kelib tushdi.
Bu milliy va oilaviy an’analarga, shuningdek, axloq va axloqning umume’tirof etilgan me’yorlariga zid bo‘lgan shakl, ibora va timsollardan foydalanish sifatida talqin qilinmaydimi? - deb so‘raydi jurnalist.
Mediahuquqshinost Ilhom Hamidov javob berdi:
Qonunchilikda suratlarni yalang‘och holda, yarim yalang‘och holda va toples holatda joylashtirishga to‘g‘ridan-to‘g‘ri taqiq yo‘q. Biroq, O‘zbekiston Respublikasining "Ommaviy axborot vositalari to‘g‘risida"gi Qonuni quyidagi cheklovlarni nazarda tutadi:
6-modda. Ommaviy axborot vositalari erkinligini suiiste’mol qilishga yo‘l qo‘ymaslik
Ommaviy axborot vositalaridan quyidagi maqsadlarda foydalanishga yo‘l qo‘yilmaydi:
• mavjud konstitutsiyaviy tuzumni, O‘zbekiston Respublikasining hududiy yaxlitligini zo‘rlik bilan o‘zgartirishga da’vat etish;
• urush, zo‘ravonlik va terrorizm, shuningdek, diniy ekstremizm, separatizm va aqidaparastlik g‘oyalarini targ‘ib qilish;
• davlat sirlarini yoki qonun bilan qo‘riqlanadigan boshqa sirni tashkil etuvchi ma’lumotlarni oshkor qilish;
• milliy, irqiy, etnik yoki diniy adovatni qo‘zg‘atuvchi axborotni tarqatish;
• giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalar va prekursorlarni targ‘ib qilish, agarda qonunda boshqacha tartib nazarda tutilmagan bo‘lsa;
• pornografiyani targ‘ib qilish;
• qonunga muvofiq jinoiy va boshqa javobgarlikka sabab bo‘ladigan boshqa harakatlarni sodir etish.
Shunday qilib, OAVda pornografik mahsulotni tarqatish mumkin emas.
Jinoyat kodeksining 8-bo‘limida pornografik mahsulot tushunchasi keltirilgan:
Pornografik mahsulot - pornografik asar, shuningdek badiiy qimmatga ega bo‘lmagan hamda ilmiy, tibbiy yoki o‘quv maqsadlariga ega bo‘lmagan, inson jinsiy a’zolarining tavsifini yoxud fotosurati, videosi yoki boshqa tasvirini yoxud inson tomonidan haqiqatda sodir etilayotgan yoki taqlid qilinayotgan jinsiy aloqani o‘z ichiga olgan yoki kompyuter texnologiyalari yordamida yaratilgan materiallar va predmetlar.
Ko‘rsatilgan tushunchalar va mavjud tajribadan kelib chiqib, yalang‘och tana fotosurati yoki toplesni joylashtirish pornografik deb tan olinishi mumkin.
O‘zbekistonda media faoliyatini tartibga soluvchi organdan rasmiy javob olish uchun O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligiga murojaat qildik.
So‘rovimizga Agentlik quyidagicha javob berdi:
Agar materiallar quyidagi mezonlarga javob bersa, to‘liq yalang‘och odamlarning e’lon qilinishi Jinoyat kodeksining ta’rifiga ko‘ra pornografik mahsulot sifatida baholanishi mumkin:
a) badiiy qimmatga ega bo‘lmasa;
b) ilmiy, tibbiy yoki o‘quv maqsadlariga mo‘ljallanmagan bo‘lsa;
v) inson jinsiy a’zolarining tavsifi/tasviri yoxud amalda sodir etilayotgan yoki taqlid qilinayotgan jinsiy aloqaning fotosurati/videosi yoki boshqa tasviri inson jinsiy a’zolarining tavsifi/tasviri yoxud haqiqatda sodir etilayotgan yoki taqlid qilinayotgan jinsiy aloqaning fotosurati/videosi yoki boshqa tasvirini o‘z ichiga olsa.
OAV to‘g‘risidagi qonunning 6-moddasi va O‘zbekiston Respublikasining "Axborotlashtirish to‘g‘risida"gi qonunining 12 (1) -moddasiga muvofiq, pornografiyani targ‘ib qilishga yo‘l qo‘yilmaydi.
MJtK 189-moddasiga muvofiq, pornografik mahsulotni tarqatish, reklama qilish yoki namoyish etish maqsadida tayyorlash yoki O‘zbekiston Respublikasi hududiga olib kirish, xuddi shuningdek pornografik mahsulotni tarqatish, reklama qilish, namoyish etish, shu jumladan telekommunikatsiya tarmoqlarida yoki Internet jahon axborot tarmog‘ida ommaviy axborot vositalarida tarqatish, reklama qilish, namoyish etish pornografik mahsulotni, shuningdek pornografik mahsulotni tayyorlash, tarqatish, reklama qilish va namoyish etish vositalarini musodara qilib, fuqarolarga bazaviy hisoblash miqdorining 50 baravaridan 400 baravarigacha, mansabdor shaxslarga esa - 100 baravaridan 450 baravarigacha miqdorda jarima solishga sabab bo‘ladi.
Milliy va oilaviy an’analarga, shuningdek, umume’tirof etilgan axloq va odob-axloq me’yorlariga zid bo‘lgan yalang‘och va yarim yalang‘och tana tasvirini chop etish imkoniyati haqida agentlik izoh bermadi.
Biroq, O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 4-moddasida mamlakat hududida yashovchi xalqlarning urf-odat va an’analariga nisbatan hurmat bilan munosabatda bo‘lish zarurligi ta’kidlangan, "Ommaviy axborot vositalari to‘g‘risida"gi qonunda fuqarolarning sha’ni va qadr-qimmatini tahqirlovchi yoki ularning shaxsiy hayotiga aralashuvchi materiallarni chop etish taqiqlangan, "Reklama to‘g‘risida"gi qonunda esa milliy va oilaviy an’analarga, shuningdek, axloq va odob-axloqning umume’tirof etilgan me’yorlariga zid bo‘lgan shakllar, iboralar va obrazlardan foydalanishni reklama qilish, binobarin, reklama
Biroq O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 4-moddasida mamlakat hududida yashovchi xalqlarning urf-odatlari va an’analariga hurmat bilan munosabatda bo‘lish zarurligi ta’kidlangan. "Ommaviy axborot vositalari to‘g‘risida"gi qonunda fuqarolarning sha’ni va qadr-qimmatini tahqirlovchi yoki ularning shaxsiy hayotiga aralashuvchi materiallarni e’lon qilish taqiqlangan bo‘lsa, "Reklama to‘g‘risida"gi qonunda milliy va oilaviy an’analarga, shuningdek, axloq va axloqning umume’tirof etilgan me’yorlariga zid bo‘lgan shakl, ibora va obrazlardan foydalanishni nomaqbul va, binobarin, yo‘l qo‘yib bo‘lmaydigan reklama deb hisoblaydi.
Agar Sizda huquqlaringizni himoya qilish bilan bog‘liq savollar bo‘lsa yoki professional yordam kerak bo‘lsa, bepul yuridik maslahat olish uchun mediahuquqshunoslarga murojaat qiling. Legalclinic.uz ekspertlari vaziyatingizning huquqiy jihatlarini tushunishga yordam berishga va tegishli yechimlarni taklif qilishga tayyor. Maxfiylik kafolatlanadi, savolni anonim tarzda berish mumkin. Malakali yordam olish uchun bizga bugun murojaat qiling!
Bu milliy va oilaviy an’analarga, shuningdek, axloq va axloqning umume’tirof etilgan me’yorlariga zid bo‘lgan shakl, ibora va timsollardan foydalanish sifatida talqin qilinmaydimi? - deb so‘raydi jurnalist.
Mediahuquqshinost Ilhom Hamidov javob berdi:
Qonunchilikda suratlarni yalang‘och holda, yarim yalang‘och holda va toples holatda joylashtirishga to‘g‘ridan-to‘g‘ri taqiq yo‘q. Biroq, O‘zbekiston Respublikasining "Ommaviy axborot vositalari to‘g‘risida"gi Qonuni quyidagi cheklovlarni nazarda tutadi:
6-modda. Ommaviy axborot vositalari erkinligini suiiste’mol qilishga yo‘l qo‘ymaslik
Ommaviy axborot vositalaridan quyidagi maqsadlarda foydalanishga yo‘l qo‘yilmaydi:
• mavjud konstitutsiyaviy tuzumni, O‘zbekiston Respublikasining hududiy yaxlitligini zo‘rlik bilan o‘zgartirishga da’vat etish;
• urush, zo‘ravonlik va terrorizm, shuningdek, diniy ekstremizm, separatizm va aqidaparastlik g‘oyalarini targ‘ib qilish;
• davlat sirlarini yoki qonun bilan qo‘riqlanadigan boshqa sirni tashkil etuvchi ma’lumotlarni oshkor qilish;
• milliy, irqiy, etnik yoki diniy adovatni qo‘zg‘atuvchi axborotni tarqatish;
• giyohvandlik vositalari, psixotrop moddalar va prekursorlarni targ‘ib qilish, agarda qonunda boshqacha tartib nazarda tutilmagan bo‘lsa;
• pornografiyani targ‘ib qilish;
• qonunga muvofiq jinoiy va boshqa javobgarlikka sabab bo‘ladigan boshqa harakatlarni sodir etish.
Shunday qilib, OAVda pornografik mahsulotni tarqatish mumkin emas.
Jinoyat kodeksining 8-bo‘limida pornografik mahsulot tushunchasi keltirilgan:
Pornografik mahsulot - pornografik asar, shuningdek badiiy qimmatga ega bo‘lmagan hamda ilmiy, tibbiy yoki o‘quv maqsadlariga ega bo‘lmagan, inson jinsiy a’zolarining tavsifini yoxud fotosurati, videosi yoki boshqa tasvirini yoxud inson tomonidan haqiqatda sodir etilayotgan yoki taqlid qilinayotgan jinsiy aloqani o‘z ichiga olgan yoki kompyuter texnologiyalari yordamida yaratilgan materiallar va predmetlar.
Ko‘rsatilgan tushunchalar va mavjud tajribadan kelib chiqib, yalang‘och tana fotosurati yoki toplesni joylashtirish pornografik deb tan olinishi mumkin.
O‘zbekistonda media faoliyatini tartibga soluvchi organdan rasmiy javob olish uchun O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligiga murojaat qildik.
So‘rovimizga Agentlik quyidagicha javob berdi:
Agar materiallar quyidagi mezonlarga javob bersa, to‘liq yalang‘och odamlarning e’lon qilinishi Jinoyat kodeksining ta’rifiga ko‘ra pornografik mahsulot sifatida baholanishi mumkin:
a) badiiy qimmatga ega bo‘lmasa;
b) ilmiy, tibbiy yoki o‘quv maqsadlariga mo‘ljallanmagan bo‘lsa;
v) inson jinsiy a’zolarining tavsifi/tasviri yoxud amalda sodir etilayotgan yoki taqlid qilinayotgan jinsiy aloqaning fotosurati/videosi yoki boshqa tasviri inson jinsiy a’zolarining tavsifi/tasviri yoxud haqiqatda sodir etilayotgan yoki taqlid qilinayotgan jinsiy aloqaning fotosurati/videosi yoki boshqa tasvirini o‘z ichiga olsa.
OAV to‘g‘risidagi qonunning 6-moddasi va O‘zbekiston Respublikasining "Axborotlashtirish to‘g‘risida"gi qonunining 12 (1) -moddasiga muvofiq, pornografiyani targ‘ib qilishga yo‘l qo‘yilmaydi.
MJtK 189-moddasiga muvofiq, pornografik mahsulotni tarqatish, reklama qilish yoki namoyish etish maqsadida tayyorlash yoki O‘zbekiston Respublikasi hududiga olib kirish, xuddi shuningdek pornografik mahsulotni tarqatish, reklama qilish, namoyish etish, shu jumladan telekommunikatsiya tarmoqlarida yoki Internet jahon axborot tarmog‘ida ommaviy axborot vositalarida tarqatish, reklama qilish, namoyish etish pornografik mahsulotni, shuningdek pornografik mahsulotni tayyorlash, tarqatish, reklama qilish va namoyish etish vositalarini musodara qilib, fuqarolarga bazaviy hisoblash miqdorining 50 baravaridan 400 baravarigacha, mansabdor shaxslarga esa - 100 baravaridan 450 baravarigacha miqdorda jarima solishga sabab bo‘ladi.
Milliy va oilaviy an’analarga, shuningdek, umume’tirof etilgan axloq va odob-axloq me’yorlariga zid bo‘lgan yalang‘och va yarim yalang‘och tana tasvirini chop etish imkoniyati haqida agentlik izoh bermadi.
Biroq, O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 4-moddasida mamlakat hududida yashovchi xalqlarning urf-odat va an’analariga nisbatan hurmat bilan munosabatda bo‘lish zarurligi ta’kidlangan, "Ommaviy axborot vositalari to‘g‘risida"gi qonunda fuqarolarning sha’ni va qadr-qimmatini tahqirlovchi yoki ularning shaxsiy hayotiga aralashuvchi materiallarni chop etish taqiqlangan, "Reklama to‘g‘risida"gi qonunda esa milliy va oilaviy an’analarga, shuningdek, axloq va odob-axloqning umume’tirof etilgan me’yorlariga zid bo‘lgan shakllar, iboralar va obrazlardan foydalanishni reklama qilish, binobarin, reklama
Biroq O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 4-moddasida mamlakat hududida yashovchi xalqlarning urf-odatlari va an’analariga hurmat bilan munosabatda bo‘lish zarurligi ta’kidlangan. "Ommaviy axborot vositalari to‘g‘risida"gi qonunda fuqarolarning sha’ni va qadr-qimmatini tahqirlovchi yoki ularning shaxsiy hayotiga aralashuvchi materiallarni e’lon qilish taqiqlangan bo‘lsa, "Reklama to‘g‘risida"gi qonunda milliy va oilaviy an’analarga, shuningdek, axloq va axloqning umume’tirof etilgan me’yorlariga zid bo‘lgan shakl, ibora va obrazlardan foydalanishni nomaqbul va, binobarin, yo‘l qo‘yib bo‘lmaydigan reklama deb hisoblaydi.
Agar Sizda huquqlaringizni himoya qilish bilan bog‘liq savollar bo‘lsa yoki professional yordam kerak bo‘lsa, bepul yuridik maslahat olish uchun mediahuquqshunoslarga murojaat qiling. Legalclinic.uz ekspertlari vaziyatingizning huquqiy jihatlarini tushunishga yordam berishga va tegishli yechimlarni taklif qilishga tayyor. Maxfiylik kafolatlanadi, savolni anonim tarzda berish mumkin. Malakali yordam olish uchun bizga bugun murojaat qiling!