Davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari faoliyati haqida axborot olish uchun so‘rovnoma (keying o‘rinlarda - so‘rovnoma) – axborot foydalanuvchisining davlat hokimiyati va boshqaruvi organlariga va (yoki) ularning mansabdor shaxslariga mazkur organlar faoliyati haqida axborot taqdim etishni so‘rab og‘zaki yoki yozma sjaklda (shu jumladan, elektron hujjat shaklida) kiritadigan talabnomasi.
Davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari faoliyatining ochiqligi to‘g‘risidagi Qonunning 20-moddasiga muvofiq, jismoniy shaxsning so‘rovnomasida uning ismi sharifi, yashash joyi haqidagi ma’lumotlar aks etishi va so‘rovning mazmuni bayon etilishi kerak. Yuridik shaxsning so‘rovnomasida esa yuridik shaxsning to‘liq firma nomi, uning joylashgan o‘rni (pochta manzili) aks etishi va so‘rovning mazmuni bayon etilishi kerak.
Yozma so‘rovnomalar axborot foydalanuvchisining shaxsiy imzosi bilan tasdiqlanishi kerak. So‘rovnomani shaxsiy imzo bilan tasdiqlashning imkoni bo‘lmaganda, uni yozib bergan shaxsning imzosi bilan tasdiqlanib, qo‘shimcha ravishda uning ismi sharifi ham kiritilishi zarur.
Axborot foydalanuvchisini aniqlashtirish imkoniyatini berdigan ma’lumotlar mavjud bo‘lmagan so‘rovnoma anonim hisoblanadi va ko‘rib chiqilmaydi.
So‘rovnoma davlat hokimiyati va boshqaruvi organiga yoki so‘rovnomada qayd qilingan masalalar bo‘yicha axborot taqdim etish vakolatiga kiradigan mansabdor shaxsga yuboriladi.
O‘rnatilgan tartibda yuborilgan so‘rovnoma ko‘rib chiqilishi shart.
Запрос, направленный в установленном порядке, подлежит обязательному рассмотрению.
Tahririyat so‘rovining taxminiy shakli quyidagicha.
Kimlar so‘rovnoma berishi mumkin?
Istalgan shaxs davlat hokimiyati va boshqaruvi organlariga axborot olish uchun so‘rovnoma yuborishi mumkin. Ushbu huquq bir qancha qonunlarda, jumladan «Davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari faoliyatining ochiqligi to‘g‘risida»gi O‘zR Qonunining 18 – 20-moddalarida belgilab qo‘yilgan.
Axborot olish haqidagi soʻrovnomaning davlat organi tomonidan koʻrib chiqish muddati
Axborot foydalanuvchisining soʻrovnomasi u roʻyxatga olingan sanadan boshlab 15 kundan kechiktirmay koʻrib chiqlishi kerak.
Ommaviyaxborotvositasiningdavlathokimiyativaboshqaruviorganifaoliyatihaqidagiaxborotniolishhamdamansabdorshaxslarningintervyularinitashkiletishhaqidagisoʻrovi 7 kundankechiktir,aykoʻribchiqilishikerak.
Agaraxborotfoydalanuvchisiningsoʻrovinikoʻribchiqishdavlathokimiyativaboshqaruviorganlariningvakolatigakirmasa, soʻrovnomauroʻyxatgaolingansanadanboshlab 3 ishkunidankechiktirmaysoʻralayotganaxborotnitaqdimetishgavakolatliboʻlganorgangayuboriladivaaxborotfoydalanuvchisigabuhaqdaxabarberiladi.
Rasmiynashrlarda, ommaviyaxborotvositalaridae’lonqilingan (chopetilgan) yokirasmiyveb-saytlardajoylashtirilganaxborotso‘ralganida, davlathokimiyativaboshqaruviorganiso‘rovnomagajavobanso‘ralayotganaxborote’lonqilingan (chopetilgan) rasmiynashrning, ommaviyaxborotvositasiningnomini, chiqqansanasivaraqaminiva (yoki) so‘ralayotganaxborotjoylashtirilganrasmiyveb-saytningelektronmanziliko‘rsatilganjavobyo‘llashimumkin.
Agardavlathokimiyativaboshqaruviorganlariolinganso‘rovnomabo‘yichaboshqadavlathokimiyativaboshqaruviorganlariningvakolatlarihaqidama’lumotgaegabo‘lmasa, so‘rovnomaro‘yxatgaolingansanadanboshlabuchishkuniichidaaxborotningfoydalanuvchisigategishlijavobyuboriladi.
So‘rovnoma rad etilganida axborotning foydalanuvchisiga asoslangan javob qaytariladi. («Davlat hokimiyati va boshqaruvi organlarining ochiqligi to‘g‘risida»gi Qonunning 19-moddasi).
Jurnalist deputatlikka nomzodi ilgari surilgan shaxsning oldingi kasb faoliyati haqidagi axborotni olishga jurnalis so‘rovnomasi berishga haqlimi?
O‘zbekiston Respublikasi saylov kodeksining 8-moddasiga muvofiq, saylovga tayyorgarlik ko‘rish hamda uni o‘tkazishni saylov komissiyalari ochiq va oshkora amalga oshiradi.
Saylovkomissiyalarifuqarolarnio‘zishito‘g‘risida, saylovokruglari, uchastkalarituzilganligihaqida, saylovkomissiyalariningtarkibi, ularningjoylashganyerivaishvaqtito‘g‘risidaxabardoretadi, saylovchilarningro‘yxatlari, saylovdaishtiroketayotgansiyosiypartiyalarningro‘yxatibilantanishtiradi, O‘zbekistonRespublikasiPrezidentligiga, Qonunchilikpalatasideputatligiga, mahalliyKengashlardeputatligiganomzodlarto‘g‘risidagi, shuningdekovozberishvasaylovyakunlarihaqidagima’lumotlarnima’lumqiladi.
Ommaviy axborot vositalari saylovga tayyorgarlikning borishini va saylov qanday o‘tayotganligini yoritib boradi.
Saylov kodeksining 50-moddasiga muvofiq:
Uchastka saylov komissiyalari joylashgan binolar tegishli tarzda jihozlanishi va quyidagilarga ega bo‘lishi kerak:
…
saylovga tayyorgarlik ko‘rish va uni o‘tkazishga taalluqli ma’lumotlar joylashtiriladigan maxsus stend;
barcha ro‘yxatga olingan nomzodlarning Markaziy saylov komissiyasi, viloyat, tuman, shahar saylov komissiyasi tomonidan nashr qilingan tarjimai holi va dasturi;
…
Shubilanbirga, biografikma’lumotlarjismoniyshaxsningshaxsigaoidma’lumotlarningbirqismibo‘lishimumkin.
Shundayqilib, garchiqonunchilikdajurnalistlarningso‘rovlarigamuvofiqbiografikma’lumotlarnitaqdimetishmajburligihaqidako‘rsatmamavjudbo‘lmasada, O‘zbekistonRespublikasiSaylovkodeksiuchastkasaylovkomissiyalaribinolaridamaxsusstendlardanomzodlarningbiografiyalarijoylashtirilshininazardatutadi.
Endibevositasizningsavolingizgajavobberadiganbo‘lsak: ha, istalganjournalist, shuningdekistalganboshqajismoniyyokiyuridikshaxsdeputatlikkanomzodhaqidaaxborotolishuchunso‘rovnomaberishimumkin (asoslar: «Axborotolishkafolatlarivaerkinligito‘g‘risida»giO‘zbekistonRespublikasiQonunining 5 va 6-moddalari, «Axboroterkinligiprinsiplarivakafolatlarito‘g‘risida»giO‘zbekistonRespublikasiQonunining 9-moddasi, «Davlathokimiyativaboshqaruviorganlarifaoliyatiningochiqligito‘g‘risida»giO‘zbekistonRespublikasiQonunining 18-moddasi). Ammoagardeputatlikkanomzodo‘ziningshaxsigaoidma’lumotlarsirasigakiradiganma’lumbiraxborotlarningmaxfiyligirejimigarioyaetilishinitalabqilsa, uholdabundayaxborotnomzodningroziligisiztaqdimetilishimumkinemas.
Shubilanbirga, «Jurnalistkasbiyfaoliyatinihimoyaqilishto‘g‘risida»giO‘zbekistonRespublikasiQonunining 5-moddasigamuvofiqjurnalistaxborotniyig‘ish, tahlilqilishvatarqatishhuquqigaegabo‘lib, bujurnalisthammauchunochiqbo‘lgan, yokishaxsgaoidma’lumotlarningegasihisoblanganjismoniyyohudyuridikshaxsningroziligibilanhammauchunochiqlangan (masalan, OAVdachopetilganyokiijtimoiytarmoqlarningochiqsahifalaridajoylashtirilgan) axborotniizlashvaso‘rashhuquqigaegaekaninianglatadi.
Ayrimtashkilotlarqogʻozdagixatvamurojaatlarniqabulqilishnitoʻxtatishgan. Joʻnatilgansoʻrovnomalarkoʻpinchajavobsizqolibketadi. Qogʻozdagisoʻrovnomaniqabulqilibolishdaqabulqilayotgantomonimzoqoʻyibberadi. Elektronxatlardaqandayyoʻltutiladi? Uningqabulqilinganiqandaytasdiqlanadi?
Buxatqandayusuldajoʻnatilganigabogʻliqboʻladi. Agarelektronpochtaorqalijoʻnatilganboʻlsa, xatjoʻnatilganoynaningskrinshotinisaqlabqoʻyishyokipochtamijoziningsozlamalaridaxabaroʻqilganihaqidagibildirishnomaolishnisozlabqoʻyishmumkin.
Agarmurojaatdavlatorganiningaxborottizimiorqalijoʻnatilganboʻlsa, odatdaxatjoʻnatilganidankeyintizimmurijaatingizningoʻzigaxoskodiniberadi.
Aniq boʻlmagan, umumiy javob olinsa nima qilish kerak?
Siz qayta soʻrovnoma berishingiz va uni yana bir marta aniqlashtirishingiz, shuningdek davlat organi rahbariga matbuot xizmatining xatti-harakati ustidan shikoyat qilishingiz mumkin.
Jurnalistlarning soʻrovnomalariga rasmiy javob berishni paysalga soladigan davlat organiga nisbatan qanday chora qoʻllash mumkin?
OAV soʻrovnomasiga javob berish muddati buzilgani uchun toʻgʻridan toʻgʻri javobgarlik choralari nazarda tutilmagan. Bundan koʻrinadiki, yagona chora «Davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari faoliyatining ochiqligi toʻgʻrisida»gi Qonun talablari buzilgani yuzasidan yuqori turuvchi davlat organiga yoki prokuratura organlariga murijaat qilish mumkin.